Fountain van R. Mutt, ofwel het urinoir als kunstwerk.

Op deze blog schrijf ik over kunst, maar wat is kunst nu eigenlijk? Lange tijd bepaalden de academies wat kunst was. Zij verzorgden immers ook de tentoonstellingen, waarmee kunstenaars en kopers in contact konden komen. Hen werd echter verweten dat zij te conservatief zijn, en daarmee vernieuwing tegenwerken. Zo werden de impressionisten geweigerd door de Académie des beaux-arts, waarna zij hun eigen tentoonstelling hielden in de Salon des Refusés.

Ook de National Academy of Design werd verweten te terughoudend te zijn, en daarmee de ontwikkeling van de moderne kunst te verstikken. De Society of Independent Artists hield daarom in 1917 de Independents Exhibition. De vraag is echter, als de Academy niet meer bepaalt wat wel of geen kunst is, wie bepaalt dit dan wel? Iedere kunstenaar kon voor 1 dollar lid worden, en vervolgens tot twee kunstwerken indienen als hij hier nog eens 5 dollar per werk voor betaalde. De kunstenaar bepaalt in dit geval zelf dat zijn werk kunst is.

Eén van de leden van het bestuur was Marcel Duchamp. Hij kwam met het idee van een readymake, wat hij zag als een nieuwe vorm van beeldhouwen. Hierbij kon elk massaproduct tot kunst verheven worden, slechts door het in een nieuwe context te plaatsen. De kunstenaar maakt dus niet zelf zijn werk, maar het is zijn idee om iets als kunst te gaan zien.

Voor de Independents Exhibition leverde Marcell Duchamp een confronterend werk, namelijk Fountain. Hij ondertekende deze met het pseudoniem: R. Mutt. Voor dit werk heeft hij een urinoir gekocht, deze gesigneerd en vervolgens op zijn zij neergelegd. Hiermee wilde Duchamp het begrip kunstwerk ter discussie stellen. Als een kunstenaar iets kunst noemde, dan veranderde de context van het voorwerp en was het verheven tot kunst. In plaats van het doek, het marmer en de verf centraal te stellen, vond hij het idee achter het werk het belangrijkste.

De bestuurders van de Society of Independent Artists wilden de kunstwereld bevrijden van de terughoudende en kritische houding van de National Academy. Hiermee braken ze de definitie van kunst open, kunstenaars waren vrij om alles wat zij wilden als kunst te bestempelen. Hiermee liep men weer tegen een ander probleem aan, want alles kon nu kunst zijn; blijkbaar zelfs een urinoir. Dit ging hen te ver, en ze weigerden het werk Fountain op de Independents Exhibition te laten zien.

Wie, tot slot, bepaalt uiteindelijk wat wel en geen kunst is? Wanneer men deze verantwoordelijkheid bij de academies legt, lopen we het risico om door terughoudendheid prachtige werken mis te lopen. Ook de impressionistische werken werden ooit geweigerd, maar zijn nu breed geliefd bij kunstliefhebbers. Door een kunstenaar zelf te laten bepalen, raakt ook het hek van de dam. Werkelijk alles kan kunst zijn, en iedereen kan zichzelf kunstenaar noemen.

Het werk Fountain is nooit openbaar getoond, en misschien wel vernietigd door de boze leden van het bestuur van de Society of Independent Artists. Toch is het werk vastgelegd op een foto, en zijn er zeker 15 door Duchamp erkende kopiën te vinden in collecties verspreid over de wereld. Hoewel het originele werk er niet meer is, blijft het idee sterk en daar ging het uiteindelijk om.

Persoonlijk ben ik van mening dat het werk Fountain wel als kunst te zien is, vanwege het idee en de discussie en controversie die het teweeg heeft gebracht. Ik ben er echter geen voorstander van om dit idee te blijven herhalen, en steeds rare voorwerpen te blijven verheven tot kunst. De vraag is gesteld, en de discussie is gestart met dit urinoir van ‘R. Mutt’. Daarna is het tijd om door te gaan naar iets nieuws, en een nieuwe invulling te geven aan de vraag: Wat is kunst?

Wat vind jij? Wie bepaalt wat kunst is, en is Fountain volgens jou kunst?