Persoonlijk houd ik erg van impressionistische werken. Wie mij wat beter kent weet dat ik specifiek geraakt word door werken van Edgar Degas. In H6: De 19e eeuw vertelde ik al meer over het Impressionisme, en lichte ik het werk Danseueses Bleues van Edgar Degas toe. Deze week vertel ik meer over de werken van Edgar Degas, die bekend staat om het vaak schilderen van ballerina’s.
Impressionist?
Hoewel Edgar Degas gerekend wordt tot de eerste groep impressionisten, wijkt hij op verschillende manieren af van deze stijl. Sterker nog, hij wilde liever helemaal niet tot de impressionsten gerekend worden. Impressionisten proberen de indruk van een moment te vangen, maar Edgar Degas probeert een beweging vast te leggen. Edgar Degas schildert dan ook geen landschappen, maar schildert vaak danseresjes. Voor Edgar Degas is de lichtval niet het onderwerp, maar hij maakt hier gebruik van om beweging en houding te benadrukken. Dit is ook te zien in het eerder genoemde Danseueses Bleues, hier te zien op afbeelding 1. De danseresjes lijken in een schaduw te staan, maar de bovenarmen van de twee voorste meisjes alsmede hun spitzen zijn duidelijk lichter van kleur. De schaduw aan de onderkant van hun armen is juist extra donker. Door dit contrast wordt er nadruk gelegd op hun houding.
Fotografie
In de tijd dat Edgar Degas schilderde kwam fotografie op, wat invloed heeft gehad op zijn schilderen. Van Edgar Degas is bekend dat hij foto’s maakte van ballerina’s, om die later in zijn atelier uit te werken. Hij schetste eerst, vormde zijn compositie en schilderde dan pas. Dit is ook uniek, omdat de meeste impressionisten op locatie schilderde en meteen met hun verf op het doek werkten. Op afbeelding 2 zijn foto’s te zien die Edgar Degas gebruikt heeft, op afbeelding 3 één van zijn schetsen.
Fotografie zorgde er ook voor dat Edgar Degas gebruik ging maken van afsnijding. Dat wil zeggen dat niet de gehele compositie binnen de kaders van het schilderij past. Dit is kenmerkend voor fotografie, omdat er altijd wel iets slechts half in beeld komt. Dit zie je bij veel werken van Edgar Degas terug, bijvoorbeeld bij The Dance Examination, te zien op afbeelding 4. Het meisje vooraan staat niet volledig op het schilderij. Deze afsnijding zorgt er voor dat de compositie dynamischer is, beweeglijker.
Edgar Degas nam de foto’s dus mee naar zijn ateliers, en vormde daar zijn uiteindelijke compositie. Dit zorgt er ook voor dat zijn composities soms niet helemaal correct zijn. We kijken hiervoor naar afbeelding 5, The Star. De ballerina vooraan, in het witte jurkje met de bloemen, lijkt veel meer van bovenaf geschilderd te zijn dan het toneel en de coulissen. Dit is waarschijnlijk een gevolg van het combineren van meerdere foto’s, dat geleid heeft tot deze compositie. Toch is het niet erg, omdat deze manier van schilderen wel het beste haar beweging en houding vastlegt.
De ballerina’s
Edgar Degas koos er keer op keer voor om ballerina’s te schilderen, en dit is juist waarom zijn werken mij raken. Hij schildert deze meisjes met liefde, liefde voor hun houding en hun gracieuze bewegingen. Dit terwijl ballerina’s in de 19e eeuw helemaal geen positief imago hadden.
In de 19e eeuw werd ballet steeds meer gebruikt als voorstelling, in plaats van als een soort hofdans. De ballerina’s hadden geen hoge status maar waren een soort animeermeisjes. In de zaal en de loges van de Opéra in Parijs zaten rijke mannen die na de voorstelling de meisjes bezochten in de Foyer de la Danse. Deze mannen financierden hun favoriete danseres, zij waren daarvoor in ruil hun minnares.
Toch kiest Edgar Degas er juist voor om deze meisjes te schilderen. Hij zet ze echter niet neer als lustobjecten, of oneervolle animeermeisjes. Als je kijkt naar zijn schilderijen zie je de liefde van Edgar Degas voor zijn onderwerp. Juist met heel veel interesse in de houding en uitdrukking van deze meisjes legt hij hen vast op het doek. Hij schildert de indruk die hij krijgt als hij naar deze taferelen kijkt: Een indruk van schoonheid in houding en uitdrukking die hij neerzet met penseelstreken in verschillende kleuren en benadrukt en adoreert met zijn gebruik van licht.
—————————————–
Voor werken van Edgar Degas én andere Impressionistische en post-Impressionistische werken kan ik van harte het Musée d’Orsay in Parijs aanraden!
Als je het zo bekijkt... 